کم آبی، آری یا عدم تدبیر

 

 

 

---علی گلستانی 

 

 

 

 

 

چند سالی است با شروع ماه خرداد و رو به گرمی رفتن هوا، موضوع کمبود آب فراگیر می‌شود. مدیران و کارشناسان به نظریه پردازی می‌پردازند و اولین و راحترین راهبرد را " کم مصرف کردن " پیشنهاد می‌نمایند. 

 

همه می‌دانیم که تغییر اقلیم، گرم شدن زمین، ناترازی بین سفرهای زیر زمینی، فراگیر شدن جمعیت به شهرها، کاهش نزولات آسمانی و .... افت ذخایر آبی را شکل داده‌اند. این مسئله فقط به یک منطقه و یک شهر اختصاص ندارد. حتی مناطقی که مشکل مصرف آب ندارند نیز از کم شدن سطح و دپی آب گلایه می‌نمایند. 

 

اینکه از دهه‌های قبل گفته می‌شد؛ " جنگ جهانی بعد، جنگ آب است " را آرام آرام درک می‌کنیم و به وضوح نظاره‌گر هستیم. آب مایه آبادانی و حیات است و بدون آب زندگی نه مشکل که غیر ممکن است. در ادبیات کهن ما نیز، آب در کنار خاک حرمت داشته و مقدس بوده است. لذا دریغ کردن آن از تشنه‌کامان ظلم عظیم است.

 

شهر مشهد که خود به تنهایی جمعیت بیشتری از ۲۵ استان کشور را دارد و سالیانه از ۳۰ میلیون نفر زائر و میهمان پذیرایی می‌کند، با اولین تلنگر آبی می‌تواند شاهد یک فاجعه باشد. فاجعه‌ای که حل آن به آسانی جبران پذیر نیست.

 

مدیران و کارشناسان برای حل مشکل آب مشهد به دنبال راه‌حل‌هایی در این سال‌ها رفته‌اند. انتقال آب از دریای عمان به مشهد ( با هزینه ۴ میلیارد دلار ) که این یک طرح ملی بوده و مشهد در مسیر آن قرار دارد. انتقال آب از کوه‌های هزار مسجد و شهرستان کلات به مشهد ( با هزینه ۴۲ همت ) و .... که هر کدام در کنار موافقان خود، مخالفان بسیاری دارد که این امر را زمان‌بر، هزینه بر و ناکارآمد می‌سازد. 

 

اما در کنار آن راه‌حل‌های دیگری نیز می‌تواند وجود داشته باشد که با هزینه اندک و کوتاه مدت مشکل را رفع کند یا از تشدید آن بکاهد. استفاده از دانش جدید و فناوری‌های نوین با تجربه و راهکار پیشینیان یکی از فعالیت‌هایی است که می‌توان به آن فکر کرد و اجرایی نمود. از قرون قبل، تاریخ شاهد ساخت آب انبار و یخچال‌های طبیعی بوده است. این آب انبارها، آب مصرفی و کشاورزی چند سال مردم یک منطقه را تامین و سفرهای زیر زمینی را تغذیه می‌کرد تا جایی که از جاهای مختلف زمین آب جوشش می‌کرد.

 

متاسفانه در حال حاضر بارش‌ها و نزولات آسمانی، بخصوص در شهرهای بزرگ، هدر می‌رود، و  اگر این نعمات الهی شدت بگیرد، یک حادثه و ضایعه یاد می‌نماید. در حالی که می‌توان با تدبیر و هزینه اندک جمع‌آوری و به پروری، نمود تا حداقل آب مصرفی شهروندان تامین شود. ساخت مخازن مزرعه‌ای و تجمیعی بتونی، برف و آب باران، یک میلیون لیتری هزینه‌ای کمتر از یک میلیونم، انتقال آب خواهد داشت و بهره‌وری آن ده‌ها برابر است. 

 

عدم اعتقاد مدیران مرتبط به فن‌آوری‌های نوین و تجربه‌های قدیم، که حاصل چندین عمر قدمای ما بوده و آن تجربه موفق کرده‌اند، تکرار مکرر ناترازی انرژی بوده است، و بدون برداشت از تجربه‌های موفق، فقط به سراغ پویش‌ها و شعارهای مثل، " آب را کم مصرف کنیم "، " آب هست ولی کم است " و .... رفته‌اند. حاصل این راهبرد باعث شده تا این میراث گرانبها به هدر برود. 

 

چشم‌ها را باید شست و به واقع نوع دیگر باید نگریست. شاید همین کارهای ساده و کم هزینه در تامین آب آشامیدنی، جمع آوری و به‌اوری آب‌های سطحی، توجه به آبخان‌داری، همراه با بازچرخانی آب، استفاده بهینه از آب خاکستری و پساب در مصارف غیر شرب و آبیاری فضای سبز، حل معضل باشد و راه توسعه و استفاده از منابع و انفال را بیشتر برای کشورمان هموار نماید.